Polisz Stajl
Dlaczego wstydzimy się mijać swoich na brytyjskich ulicach?
Ona - baleyage lub tleniony blond, obcisły top kończący się na pępku, dżinsy, "stukające" buty i półtora kilograma srebrno-złotych dodatków. On - ogolony na zero, wzrok w pogoni za rozumem, szeleszczący dresik, białe, sportowe buty.
Oboje – napięcie w oczach, natrętne przyglądanie się "kolorowym", komentowanie otoczenia, używając najczęściej "kur..." za przecinek. Taki stereotypowy wizerunek emigrantów znad Wisły utrwalił się wśród Polaków na Wyspach. Paradoksalnie, to właśnie my sami narzucamy sobie samym obraz Polaka-prymitywa. Ale jest to obraz niesprawiedliwy, bo niepełny.
"Wiesiek, mam k... czystą!"
Lokalny supermarket jest miejscem, gdzie z dużą dozą prawdopodobieństwa rozpoznasz rodaka. Po wyglądzie? Nie. Usłyszysz na pewno triumfującego troglodytę przy półkach z alkoholem, który z podnietą psa podczas rui wydziera gardło w stronę kolegów. Wystarczy wybrać się po południu do sklepu, żeby dostrzec tłumy rodaków przeczesujących namiętnie półki z najmocniejszym alkoholem, obleśnie cieszących się z nadchodzącej libacji. - Zachowujecie się jak każdy inny klient, jednak najłatwiej was rozpoznać w sobotę wieczorem po zakupach w koszyku – mówi z uśmiechem Sarath, kasjer z TESCO.
Pochodną gorączki sobotniej nocy jest zazwyczaj niedzielny poranek pod polskim kościołem. Julia i Rafał są, jak sami się określili, typowym młodym polskim małżeństwem na emigracji, ona – niania, on – pracownik budowlany. Mieszkają na Hounslow od 4 lat, jednak oboje nie mają dobrego zdania o rodakach w Londynie.
- Nie muszę się specjalnie rozglądać, żeby wyczuć Polaka. Tak, wyczuć. Szczególnie podczas mszy dla dzieci w polskim kościele, gdy tatusiowie, świecąc przykładem, śpiewają ze wszystkich sił religijne pieśni. Odór niestrawionej wódki mało co nie powali księdza przy ołtarzu, a co dopiero mnie stojącą obok – opowiada Julia.
- Tak, a po mszy pod kościołem da się usłyszeć "To co? Teraz na piwko?" – dorzuca Rafał.
Dla innych niedzielnym rytuałem są zakupy w centrach handlowych. Do rozpoznania rodaka tym razem nie potrzeba wytężonej uwagi godnej Sherlocka Holmesa, bowiem jej obiektem będą przekrwione i malutkie oczka naszych krajan. Zmęczone spojrzenie, powłóczysty chód za wybranką serca i przekleństwa pod nosem – ot cały portret Polaka czerpiącego radość z zakupów.
Z drogi, śledzie...
Po czym poznać Polaka za granicą? Po tym, że idzie po ścieżce rowerowej. To jeden z bardziej łagodnych dowcipów o Polakach wśród Brytyjczyków, jednak mający swe korzenie w rzeczywistości. I można się tylko zastanawiać, czy spacerowanie po ścieżkach rowerowych jest mimowolne, czy celowe, czy to wyraz niewiedzy, czy dumy. Podłoże tkwi, wydawać się może, w fakcie, że Rzeczpospolita Polska nigdy takim luksusem obdarzona nie była i mało który obywatel zastanawiał się, do czego służy odrębny pas na chodniku?
Polaka obraz własny "kurczy się" jednak, gdy trzeba użyć języka obcego. Wtedy najczęściej rozpoznasz rodaka po przygaszonej facjacie i nieśmiałym spojrzeniu. Rodowa odwaga, sarmacka swada i pewność siebie ustępują miejsca poczuciu wstydu i nieporadności, zmieniając odjechanego dresiarza w bezradnego jelenia oślepionego na środku szosy snopami światła reflektorów samochodowych.
- Często się zdarza, że muszę się wstydzić za rodaków na wycieczkach międzynarodowych, bo nie umieją się zachować, nie potrafią się pożegnać, powiedzieć kilku prostych słów w języku angielskim – opowiada Ryszard, pilot wycieczek z Sosnowca. Równie wstydliwą, co nieprzyzwoitą wydaje się być podejrzliwość naszych emigrantów, wietrzących na każdym kroku podstęp. Kilka tygodni temu, podczas targów pracy na Hammersmith, dało się usłyszeć taki dialog. - Bardzo proszę, gazeta dla pana, jeśli pan jeszcze nie ma, to proszę! - zachęcała hostessa na stoisku. Na co niski jegomość z kalkulatorem zamiast mózgu i wąsem w kształcie liczydła zapytał. - Ile to? Funta? - Nie, proszę pana, dzisiaj to prezent – tłumaczyła uprzejmie dziewczyna. - E, jak to za darmo, to pewnie przed wyborami tylko, z jakiej wy jesteście partii, z komuny?
Przenikliwość naszych rodaków nie zna granic.
Zastaw się, a postaw się
- Wiesz, Polacy ubierają się tak bardziej po ludzku – takim spostrzeżeniem podzieliła się Ilona, 25-letnia pomoc kuchenna z małego miasta na południu Polski, która przyjechała do Londynu odwiedzić siostrę. "Po ludzku" oznaczać miało "ekstra-buty, mini, zaj... bluzkę i złoto". - No zobacz, jak one się ubierają, takie wory noszą na sobie – dodała. Sobie tylko znanym sposobem dedukcji doszła również do wniosku, że czarnoskóre kobiety nie powinny nosić białych rajstop, bo nogi wyglądają "tak kawowo". Od takiego punktu widzenia jest już tylko krok do rasizmu.
Polak na emigracji jest stworzeniem poruszającym się stadnie.
I nieważne, czy wynika to z nieśmiałości, czy z przekonania, że w kupie siła. Reklamówki w dłoniach, spoglądanie wokół i komentowanie niezwykle ubogim repertuarem słowotwórczym "żółtków", "czarnych" czy "ciapatych" to praktycznie codzienny polski rytuał w metrze czy na ulicy. Reagujący w ten sposób rodacy za wszelką cenę chcą wyzbyć się zapewne kompleksu niższości, który "nieopatrznie" spakowali do walizki przed wylotem.
Wydaje się, że Polacy przykładają dużą wagę do wyglądu innych, krzywdząc często swoją opinią.
- Nie ma naukowych badań, które potwierdzałyby, że właśnie Polacy zwracają szczególną uwagę na wygląd zewnętrzny – stwierdza Katarzyna Turkowska, socjolog z Krakowskiej Fundacji Hamlet.
- Wydaje mi się, że mogłoby to jednak wynikać z historii. Przez wieki naród był "wpychany" w poczucie bycia gorszym, w porównaniu z innymi państwami bloku wschodniego. My byliśmy najbardziej zależni od "Wielkiego Brata". Dlatego w porównaniu z innymi nacjami, jako naród zakompleksiony, szczególną uwagę przykładamy do tego, aby pokazać się z jak najlepszej strony – tłumaczy. Jednak przecież nie wszyscy Polacy są tacy sami. Wizerunek Polaka-prostaka prezentuje przecież tylko ułamek tych, którzy przyjechali na Wyspy. Ale jakże widoczny! To o nich się mówi, to o nich się pisze, to oni kształtują opinię publiczną na temat naszego narodu.
Mateusz Wolski