Miedzy Afryka a Europa - forum Kultura i obyczaje

Miedzy Afryka a Europa

Przy wjeździe na Sycylię od razu uderza dziwny krajobraz. Jedziemy wzdłuż morza, więc po prawej stronie widać piękne, skaliste wybrzeże – a po drugiej czarne, wulkaniczne góry, których wierzchołki toną w chmurach. To jeszcze Europa czy już Afryka? Półtoramiesięczny pobyt na wyspie przekonuje mnie, że coś pomiędzy.

Zwykle wydaje nam się, że Sycylia jest wybitnie włoska. Tymczasem w ciągu wieków rządzili tu Grecy, Kartagińczycy, Rzymianie, Bizantyjczycy, Arabowie, Normanowie, Francuzi i Hiszpanie. Wyspę, strategicznie położoną na środku Morza Śródziemnego, chcieli zdobyć wszyscy. Ślady tej wielokulturowości zostały tu do dziś. Współczesna Sycylia jest przystanią dla imigrantów z całego świata. W prowincji Trapani w portowym miasteczku Mazara del Vallo, które leży 140 km od wybrzeży Tunezji, żyje około pięciu tysięcy Tunezyjczyków. Stanowią 10 proc. wszystkich mieszkańców miasteczka. Piana degli Albanesi, oddalona 24 km od Palermo, była niegdyś największą albańską diasporą na świecie. Albańczycy przybyli na Sycylię w XV w. i od tamtej pory niestrudzenie kultywują swoje obyczaje, język i bizantyjski obrządek. W Palermo żyją tysiące Azjatów, Afrykańczyków i Amerykanów. Mają swoje dzielnice, sklepy, restauracje, kluby. Sycylijczycy, do takiej wielokulturowości przyzwyczajeni przez wieki, ze wszystkimi żyją w zgodzie.

Tchnienie Czarnego Lądu
To, że na wyspie panuje klimat śródziemnomorski oznacza, iż między czerwcem a wrześniem upał jest tu nie do wytrzymania. Nawet rodowici Sycylijczycy w ciągu dnia zamykają okiennice na cztery spusty. Starsi ludzie spędzają dnie przesiadując na krzesełkach wystawionych na ulicę, zawsze po zacienionej stronie domu. Nasz sąsiad, mniej więcej sedemdziesięcioletni Sycylijczyk, co dzień rano witał nas promiennym uśmiechem i wołaniem: „caldo! caldo!”, co oznacza „gorąco!”.
Sierpień jest miesiącem, kiedy nawet Sycylijczycy opuszczają wyspę. To dla mieszkańców czas wakacji, więc bardzo wiele urzędów i sklepów zamkniętych zostaje na miesiąc. Najgoręcej jest na południowym i zachodnim wybrzeżu wyspy. Wtedy znad Sahary nadciąga upalny, porywisty wiatr zwany sirocco. Tumany drobnego, czerwonego piasku niesione przez sirocco docierają także do Palermo, niekiedy tworząc nad miastem czerwonawą łunę, a wówczas dachy domów, chodniki, kapelusze i samochody przyprósza rdzawy pył.Wczesną jesienią robi się wreszcie znośnie. Radość ze spędzania jesieni na Sycylii umilają „wybuchające” wtedy owoce: winogrona, pomarańcze i dziwny owoc, który z racji, iż porastał miejscowe kaktusy, ochrzciliśmy nazwą „kaktusany”: bardzo pyszne, soczyste, kojące pragnienie i rosnące niemalże wszędzie. Trzeba tylko uważać na malutkie włoskowate kolce, które po wbiciu w skórę dają się we znaki przez co najmniej tydzień. Ja nie uważałem...Dopiero po powrocie dowiedziałem się, że „kaktusan” to po polsku „figa indyjska”. Bardzo dziwna nazwa – moja wydaje mi się lepsza. Na Sycylii ciepło jest nawet w grudniu. Jeszcze w Boże Narodzenie często chodzi się w krótkim rękawie. Dopiero w styczniu temperatura gwałtownie się obniża i jest wtedy paskudnie zimno... czyli jakieś 10 do 13 stopni powyżej zera. Sycylijczycy twierdzą, że od kilkunastu lat klimat stopniowo się zmienia: zimy stają się coraz chłodniejsze, a silne górskie wiatry uprzykrzają ludziom życie. Dlatego mieszkańcy wyspy od jakiegoś czasu zaczęli zakładać w swoich domach ogrzewanie, wcześniej coś takiego nie było w ogóle potrzebne.

Święta sjesta
Sycylia należy do najbiedniejszych regionów Italii. Kraj, który tradycyjnie dzieli się na bogatą północ i biedne południe, do dziś ma ogromne problemy z integracją. Wyspa, która od końca drugiej wojny światowej cieszy się autonomią, znacząco różni się od reszty kraju także pod względem kulturowym. Wielu Sycylijczyków z lubością mówi językiem sycylijskim, który dla mieszkańca północy jest kompletnie niezrozumiały. Wśród Włochów z północy panuje zresztą stereotyp Sycylijczyka, jako człowieka, który z chęcią zajmowałby się wszystkim poza pracą. Wystarczy jednak spędzić lato na Sycylii, aby przekonać się, że nie ma w tym nic dziwnego - komu chciałoby się pracować w tak niemiłosiernym upale... Dlatego popołudniowa sjesta jest dla mieszkańców wyspy rzeczą świętą. Trafiając w środku letniego dnia do Palermo, przecieraliśmy oczy ze zdumienia - główne ulice miasta świecą pustką. Gdzie podziali się mieszkańcy? Śpią? Wszystko kompletnie pozamykane. Z rzadka spotykamy przechodnia, który ponad wszelką wątpliwość jest turystą. Pojedyncze samochody mijają nas z niewielką częstotliwością.Dopiero około godziny 19 te same ulice staną się zakorkowane, a nam przyjdzie przeciskać się przez niemiłosierny tłum. I tak już co najmniej do północy.

W Katanii, która należy do najpiękniejszych miast na wyspie, wylądowaliśmy późnym wieczorem. Od razu ruszyliśmy na przechadzkę po mieście. W jednej z bocznych uliczek o nazwie Coppola zobaczyliśmy całą masę fantastycznie wyglądających knajpek, dosłownie „do wyboru, do koloru”. Postanowiliśmy, że następnego dnia tutaj właśnie zjemy obiad. Jednak następnego dnia znalezienie ulicy Coppola okazało się niezwykle trudne. Mimo zataczanych pętli trafialiśmy ciągle w jakieś opustoszałe miejsca. Gdzie podziała się nasza ukochana uliczka? I nagle jest! Pusta. Nie mogliśmy jej rozpoznać, bo po nocnych knajpach nie został nawet ślad. Oczywiście, sjesta: jak mogliśmy zapomnieć! Do 20 można tylko zjeść w kawiarni rogalika albo arancini - tutejszy przysmak - kulki lepione z ryżu, mięsa, sera i groszku. Na Sycylię walą nie tylko miłośnicy kulek lecz również plaż, antycznych zabytków i wulkanów. Trudno - nie pozostaje nic innego, tylko opisać to wszystko w następnym odcinku. Dlatego na dalszy ciąg opowieści o egzotycznej Sycylii zapraszam za tydzień.

Jacek Papis
[email]