Włochy, podobnie jak Polska, nie mają jeszcze ustawy legalizującej konkubinat. Oba państwa, będące pod wpływem Watykanu i własnej hierarchii kościelnej, dają przykład konserwatyzmu społecznego i są krytykowane przez resztę Europy.
Jest jednak bardzo poważna różnica pomiędzy Włochami i Polską. Tu od lat dyskutuje się nad problemem związków nieformalnych - a więc bez usankcjonowania cywilnego bądź religijnego - i w dyskusji społecznej słowo konkubinat zostało zastąpione przez inne określenia, takie jak "partnerzy'', "towarzysze życia'', "wolny związek'', "związek partnerski'', "związek cywilny''. W Polsce słowo konkubinat ma nadal zabarwienie pejoratywne.
We Włoszech pierwsze projekty ustawy regulującej związki cywilne zostały przedstawione już w 1986 r. przez Arcigay (Ogólnokrajowe Stowarzyszenie Homoseksualitów) i dwa lata później przez parlamentarzystkę z partii socjalistycznej. Od 1990 r. toczy się żywa dyskusja społeczna i polityczna na ten temat, idąca równolegle z walką przeciwko dyskryminacji homoseksualizmu. Dyskusja ta od samego początku jest jednak kontrolowana przez Kościół katolicki, który próbuje wywierać presję na partie polityczne oraz odwoływać się do sumienia, etyki i moralności wszystkich katolików. Jedną z prób odwrócenia uwagi od tego palącego problemu społecznego jest sprowadzenie go do legalizacji małżeństw homoseksualnych.
Kościół i podporządkowana mu ideologicznie prawica promując politykę rodzinną nie chcą pamiętać o tym, że ponad 3 mln Włochów żyje od lat w konkubinatach często wychowując dzieci. Młode małżeństwa mają prawo do pożyczek, ulg podatkowych, becikowego, mieszkań komunalnych, nie wspominając już o udogodnieniach socjalnych i kwestiach spadkowych. Partnerzy żyjący "na kocią łapę'', w stabilnym związku niesankcjonowanym przez Kościół lub urząd stanu cywilnego i tworzący tzw. rodziny poszerzone, a więc wychowujące dzieci pochodzące z poprzedniego małżeństwa i z aktualnego konkubinatu, nie mają żadnych praw. Włoska lewica obiecała, przygotowując przedwyborczy program Unii, że zalegalizuje wreszcie związki cywilne. Prodi mówił, że dokona tego w pierwszym roku swoich rządów.
We Włoszech problem konkubinatów próbowano rozwiązać na poziomie lokalnym. W wielu miastach istnieje od lat rejestr związków cywilnych, który ma jednak tylko wartość symboliczną. Także na poziomie regionalnym zostały przyjęte statuty legalizujące konkubinaty hetero- i homoseksualne. Zrobiły to w 2004 r. Calabria, Umbria, Emilia Romagna i Toskania. Prawicowy rząd Berlusconiego odrzucił jednak te statuty regionalne jako sprzeczne z włoską konstytucją, by zadowolić kurię rzymską i Watykan.
We Włoszech nie wszyscy są równi wobec prawa. Są równi i równiejsi... Dziennikarze żyjący w konkubinacie mogą dzielić się niektórymi przywilejami ze swoimi partnerkami i partnerami. Natomiast konkubiny i konkubenci włoskich parlamentarzystów jako jedyni mają przywilej dziedziczenia emerytur.
Agnieszka Zakrzewicz z Rzymu