Mutyzm selektywny, którym bywa dotknięte 1 na 500 dzieci (częściej dziewczynki niż chłopcy) to fobia społeczna, to lęk przed rozmowami z nieznajomymi. Takie dziecko jest gotowe na wszystko by uniknąć tego lęku, sądzimy, że celowo przestaje mówić, tymczasem przestaje mówić by się nie bać. Przyczyną wystąpienia mutyzmu może być nagła zmiana w życiu dziecka (np. przeprowadzka) ale może to także być upór bądź bardzo silna wola.
Należy podkreślić, że cechy mutyzmu obserwuje się także w stanach fizjologicznych, np. u małych dzieci, kiedy odmawiają powitania z osobą obcą, nieznajomą. Dziecko takie zazwyczaj nic nie mówi, mimo próśb rodziców i usilnych namawiań do podjęcia rozmowy. Stany te są jednak krótkotrwałe i zazwyczaj bywają przełamane po ustąpieniu onieśmielenia.
W okresie mutyzmu selektywnego, dziecko stosuje go wybiórczo do pewnych osób, przeważnie starszych, rzadziej dzieci. Dziecko mutystyczne, poza tym, że nic nie mówi, nie odbiega swoim wyglądem i zachowaniem od rówieśników, wykonuje wszelkie czynności, bawi się, biega, jest zdrowe, sprawne i pogodne. Na lekcjach pisze, rysuje, liczy, kontaktuje się z rówieśnikami. Na przerwach ożywia się, mówi do kolegów. Zbliżenie się osoby dorosłej (nauczyciela, wychowawcy) wywołuje milczenie.