Liczebniki porządkowe - język włoski
Liczebniki porządkowe odpowiadają na pytanie który? (pierwszy, drugi, trzeci).
Pierwsza dziesiątka jest nieregularna:
| 1. | playprimo |
| 2. | playsecondo |
| 3. | playterzo |
| 4. | playquarto |
| 5. | playquinto |
| 6. | playsesto |
| 7. | playsettimo |
| 8. | playottavo |
| 9. | playnono |
| 10. | playdecimo |
Aby otrzymać liczebniki porządkowe od 11 do 19, od odpowiednich liczebników głównych należy odciąć ostatnią literę -i oraz dodać końcówkę -esimo:
| 11. | playundicesimo |
| 12. | playdodicesimo |
| 13. | playtredicesimo |
| 14. | playquattordicesimo |
| 15. | playquindicesimo |
| 16. | playsedicesimo |
| 17. | playdiciassettesimo |
| 18. | playdiciottesimo |
| 19. | playdiciannovesimo |
Podobnie postępujemy w przypadku pozostałych liczebników porządkowych, pamiętając jednak o pozostawianiu ostatniej samogłoski liczebnika głównego przy numerach 23, 33, 43 etc. oraz 26, 36, 46 itd.
| 21. | playventunesimo |
| 22. | playventiduesimo |
| 23. | playventitreesimo |
| 24. | playventiquattresimo |
| 25. | playventicinquesimo |
| 26. | playventiseiesimo |
| 27. | playventisettesimo |
| 28. | playventottesimo |
| 29. | playventinovesimo |
| 30. | playtrentesimo |
Oto przykłady innych, wyższych liczebników porządkowych:
| 32. | playtrentaduesimo |
| 98. | playnovantottesimo |
| 100. | playcentesimo |
| 400. | playquattrocentesimo |
| 1000. | playmillesimo |
| 1001. | playmillesimo primo |
Teraz poznajmy zasady użycia liczebników porządkowych:
1) określają pozycję w grupie, kolejność:
| playPiero è il terzo nella classe. | Piotr jest trzeci w klasie. |
| playHa ricevuto il primo premio. | Otrzymał pierwszą nagrodę. |
| playI problemi del Terzo Mondo sono grandissimi. | Problemy Trzeciego Świata są ogromne. |
2) wskazuje kolejność następowania po sobie papieży i władców:
| playElisabetta prima | Elżbieta pierwsza |
| playEnrico quarto | Henryk czwarty |
| playPio undicesimo | Pius jedenasty |
3) określa kolejne stulecia:
| playil quattordicesimo secolo | czternasty wiek |
| playil ventesimo secolo | dwudziesty wiek |
| playil ventunesimo secolo | dwudziesty pierwszy wiek |
4) za ich pomocą wyrażamy mianownik ułamków (licznik, to tak jak w języku polskim liczebnik główny):
| playun terzo | jedna trzecia |
| playtre quarti | trzy czwarte |
| playnove ventesimi | dziewięć dwudziestych |
Wyjątkiem jest ułamek 1/2, który wyraża się słowem mezzo lub metà - połowa:
| playquattro e un mezzo | cztery i jedna druga / cztery i pół |
| playla metà di otto | jedna druga z ośmiu / połowa z ośmiu |
Na koniec dwie ważne uwagi:
Liczebniki porządkowe najczęściej występują z rodzajnikiem określonym. Opuszcza się go przy nazwach władców i papieży, jak widzimy w tabelkach powyżej.
Ponadto liczebniki porządkowe odmieniają się jak przymiotniki, czyli w zależności od rzeczownika, który określają, przybierają końcówki -o, -a, -i, -e:
| playil primo premio | pierwsza nagroda |
| playla prima volta | pierwszy raz |
| playi primi passi | pierwsze kroki |
| playle prime prove | pierwsze próby |