Rodzajniki włoskie
Rodzajnik to taka włoska część mowy, za którą Polacy nie przepadają. Te króciutkie słówka nastręczają nam szczególnych trudności, ponieważ w naszym języku ojczystym nie istnieją ich odpowiedniki.
Nie taki jednak rodzajnik straszny jak go malują. Zacznijmy zatem od ogólnej charakterystyki.
Rodzajnik to nieodłączny towarzysz rzeczownika. Nie może nigdy występować samodzielnie i sam nic nie znaczy. Jak wynika z jego nazwy, wskazuje na rodzaj rzeczownika - męski lub żeński (rodzaj nijaki we włoskim nie istnieje), a także jego liczbę - pojedynczą lub mnogą:
| playil tavolo | stół (rodzaj męski, liczba pojedyncza) |
| playi tavoli | stoły (rodzaj męski, liczba mnoga) |
| playla rosa | róża (rodzaj żeński, liczba pojedyncza) |
| playle rose | róże (rodzaj żeńskie, liczba mnoga) |
Tak jak w powyższych przykładach, o rodzaju i liczbie rzeczownika mówi nam również końcówka (-o, -a, -i, -e). Nie zawsze jednak tak się dzieje. Wtedy rodzajnik jest sprzymierzeńcem w określeniu rodzaju i liczby rzeczownika.
| playla chiave | klucz (rodzaj żeński, liczba pojedyncza) |
| playil maglione | sweter (rodzaj męski, liczba pojedyncza) |
| playle rose | róże (rodzaj żeński, liczba mnoga) |
Ta sama końcówka rzeczownika, a różne rodzaje i liczby. Tylko dzięki rodzajnikowi wiemy jaki jest rodzaj słowa zakończonego na -e.
Uwaga! Rodzaj rzeczownika włoskiego nie zawsze pokrywa się z rodzajem polskiego rzeczownika. Posłużmy się poznanymi już przykładami:
| rodzaj męski | rodzaj męski |
| playil maglione | sweter |
ale:
| rodzaj żeński | rodzaj męski |
| playla chiave | klucz |
Oto inne przykłady tej niezgodności:
| język włoski | język polski |
| playil libro (rodzaj męski) | książka (rodzaj żeński) |
| playil pappagallo (rodzaj męski) | papuga (rodzaj żeński) |
| playla matita (rodzaj żeński) | ołówek (rodzaj męski) |
| playla tigre (rodzaj żeński) | tygrys (rodzaj męski) |
Pewność, że rodzaj włoskiego rzeczownika pokrywa się z rodzajem jego polskiego odpowiednika, mamy tylko w przypadku słów określających osoby lub zwierzęta konkretnej płci:
| playla donna | kobieta |
| playla madre | matka |
| playla nonna | babcia |
| playla cameriera | kelnerka |
| playla gatta | kotka |
| playla mucca | krowa |
| playl'uomo | mężczyzna |
| playil padre | ojciec |
| playil nonno | dziadek |
| playil cameriere | kelner |
| playil gatto | kot |
| playil toro | byk |
Jeśli chodzi o użycie rodzajników, to w zależności od tego co chcemy wyrazić, mamy do wyboru rodzajnik określony lub nieokreślony.
Rodzajnik określony wskazuje na osobę, rzecz, zjawisko określone, znane, jedyne lub wymienione wcześniej.
Rodzajnika nieokreślonego użyjemy, mówiąc o kimś lub o czymś po raz pierwszy, ogólnikowo, nie mając na myśli konkretnej osoby lub rzeczy.
| playÈ un libro. | Oto książka. (jakaś, nie wiem jaka) |
| playÈ il libro di cui ti ho parlato ieri. | To ta książka, o której ci wczoraj mówiłem. (już wcześniej o niej rozmawialiśmy) |
| playNon voglio un cane, voglio il mio cane. | Nie chcę jakiegoś psa, chcę mojego psa. |
| playOggi non si vede la Luna. | Dziś nie widać Księżyca. (z Ziemi gołym okiem widać tylko jeden taki obiekt jak Księżyc) |
Ponieważ rodzajniki nie istnieją w języku polskim, nie tłumaczy się ich z języka włoskiego. Czasami jednak możemy oddać ich sens używając polskich określeń ten, konkretny dla rodzajnika określonego i jakiś, jeden z wielu dla rodzajnika nieokreślonego. Nie są to przypadkowo wybrane określenia. Włoskie rodzajnik określony pochodzi od łacińskiego zaimka wskazującego illum - ten, a nieokreślony od łacińskiego unum - jeden.
Rodzajnik nieokreślony wskazuje nam, do jakiej większej grupy należy dany rzeczownik.
| playVoglio avere un gatto. | Chcę mieć kota. (zwierzę należące do tego gatunku, nie pies, nie mysz, tylko kot; jednak nie żaden konkretny kot, tylko jeden z wielu kotów) |
| playVoglio leggere un libro interessante. | Chcę przeczytać interesującą książkę. (nie chodzi mi o żaden konkretny tytuł, chcę jakąkolwiek książkę z wielkiego wyboru interesujących książek) |
Rodzajnikiem określonym posłużymy się, podając cechy konkretnego przedmiotu.
| playDi che colore è il libro? Il libro è rosso. | Jakiego koloru jest książka? Książka jest czerwona. (inne pewnie są niebieskie, zielone, ale mnie interesuje, że ta konkretna jest czerwona) |
