Czasowniki regularne - czas teraźniejszy w języku włoskim
Dla osób uczacych sie języka włoskiego czasownik jest niestety dość problematyczny, ponieważ występuje w różnych osobach, czasach, trybach itd., a więc trzeba zapamiętać jego liczne odmiany.
Zaczniemy od odmiany regularnej w czasie teraźniejszym.
Czasowniki regularne wystepują w trzech koniugacjach, czyli trzech modelach odmiany przez liczby i osoby. Aby dowiedzieć się, do której z trzech koniugacji należy czasownik, musimy poznać jego bezokolicznik. Bezokolicznik to podstawowa forma czasownika (to właśnie ją znajdziemy jako hasło główne w słowniku), po której nie widać jeszcze ani kto, ani kiedy, ani z jakim skutkiem wykonał jakąś czynność. Przykłady polskich bezokoliczników to być, biec, kupić.
Włoskie czasowniki regularne w bezokoliczniku mogą kończyć się na -are, -ere, lub -ire i w zależności od tego zaliczamy je odpowiednio do pierwszej, drugiej lub trzeciej koniugacji:
| koniugacja | końcówka | bezokolicznik włoski | bezokolicznik polski |
| I | -are | playcantare | śpiewać |
| II | -ere | playleggere | czytać |
| III | -ire | playdormire | spać |
Aby z bezokolicznika otrzymać formę odmienioną należy końcówkę -are, -ere, lub -ire zastąpić inną, właściwą dla danego czasu osoby i liczby.
I tak, aby otrzymać odmieniony w czasie teraźniejszym czasownik pierwszej koniugacji należy "odciąć" od bezokolicznika zakończenie -are i zastąpić je nastepującymi końcówkami:
| pierwsza koniugacja | |
| io | -o |
| tu | -i |
| lui/lei | -a |
| noi | -iamo |
| voi | -ate |
| loro | -ano |
| cantare | śpiewać | ||
| io | playcanto | ja | śpiewam |
| tu | playcanti | ty | śpiewasz |
| lui/lei | playcanta | on/ona | śpiewa |
| noi | playcantiamo | my | śpiewamy |
| voi | playcantate | wy | śpiewacie |
| loro | playcantano | oni/one | śpiewają |
Poprzedzanie czasownika zaimkami io, tu etc. nie jest konieczne. Można powiedzieć:
| playIo canto una canzone. | Ja śpiewam piosenkę. |
Jednak wystarczy, tak jak w języku polskim:
| playCanto una canzone. | Śpiewam piosenkę. |
Już po odmienionej formie czasownika (czyli po końcówce czasownika) widać, kto wykonuje daną czynność (końcówka -o, więc io - ja).
Odmiana drugiej koniugacji (czasowniki zakończone na -ere) wygląda następująco:
| druga koniugacja | |
| io | -o |
| tu | -i |
| lui/lei | -e |
| noi | -iamo |
| voi | -ete |
| loro | -ono |
| leggere | czytać | ||
| io | playleggo | ja | czytam |
| tu | playleggi | ty | czytasz |
| lui/lei | playlegge | on/ona | czyta |
| noi | playleggiamo | my | czytamy |
| voi | playleggete | wy | czytacie |
| loro | playleggono | oni/one | czytają |
Trzecia koniugacja (czasowniki zakończone na -ire) przyjmuje następujące końcówki:
| trzecia koniugacja | |
| io | -o |
| tu | -i |
| lui/lei | -e |
| noi | -iamo |
| voi | -ite |
| loro | -ono |
| dormire | spać | ||
| io | playdormo | ja | śpię |
| tu | playdormi | ty | śpisz |
| lui/lei | playdorme | on/ona | śpi |
| noi | playdormiamo | my | śpimy |
| voi | playdormite | wy | śpicie |
| loro | playdormono | oni/one | śpią |
UWAGA! Część czasowników trzeciej koniugacji, które przed zakończeniem -ire mają samogłoskę i spółgłoskę, przed wyżej wymienionymi końcówkami biorą sobie jeszcze cząstkę -isc- w całej liczbie pojedynczej i w trzeciej osobie liczby mnogiej. Pełne ich końcówki wyglądają zatem następująco:
| trzecia koniugacja (2) | |
| io | -isco |
| tu | -isci |
| lui/lei | -isce |
| noi | -iamo |
| voi | -ite |
| loro | -iscono |
| finire | kończyć | ||
| io | playfinisco | ja | kończę |
| tu | playfinisci | ty | kończysz |
| lui/lei | playfinisce | on/ona | kończy |
| noi | playfiniamo | my | kończymy |
| voi | playfinite | wy | kończycie |
| loro | playfiniscono | oni/one | kończą |
A oto przykłady innych czasowników odmieniających się jak finire (pamiętajmy, że zazwyczaj można je rozpoznać po samogłosce i spółgłosce przed końcówką bezokolicznika -ire, w odróżnianiu od czasowników odmieniających się jak dormire, które mają dwie spółgłoski przed -ire):
| playcapire | rozumieć |
| playpulire | czyścić |
| playpreferire | woleć |
| playspedire | wysyłać |
| playapparire | pojawiać się |
| playsparire | znikać |
Zauważmy, że końcówki pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej (io - ja, tu - ty) oraz pierwszej osoby liczby mnogiej (noi - my) są takie same we wszystkich koniugacjach: -o, -i, -iamo.
| I koniugacja | playcanto | playcanti | playcantiamo |
| II koniugacja | playleggo | playleggi | playleggiamo |
| III konigacja | playdormo | playdormi | playdormiamo |
Końcówki trzeciej osoby liczby pojedynczej (lui/lei - on/ona) i mnogiej (loro - oni/one) są identyczne w drugiej i trzeciej koniugacji, ale inne w pierwszej:
| I koniugacja | playcanta | playcantano |
| II koniugacja | playlegge | playleggono |
| III koniugacja | playdorme | playdormono |
Natomiast druga osoba liczby mnogiej (voi - wy) ma odmienne formy we wszystkich trzech koniugacjach:
| I koniugacja | playcantate |
| II koniugacja | playleggete |
| III koniugacja | playdormite |
