Czasowniki posiłkowe w czasach złożonych - język włoski
Czasownikiem posiłkowym w czasach złożonych może być essere - być lub avere - mieć.
Czasy złożone tworzymy odmieniając czasownik essere lub avere w odpowiednim czasie prostym i dodając imiesłów bierny czasownika właściwego. Oto przykłady:
passato prossimo | playSono andata al cinema. | Poszłam do kina. |
trapassato prossimo | playDopo che ero andata al cinema, ho parlato del film con Maria. | Po tym jak poszłam do kina, porozmawiałam o filmie z Marią. |
futuro anteriore | playDopo che sarò andata al cinema, parlerò del film con Maria. | Po tym jak pójdę do kina, porozmawiam o filmie z Marią. |
condizionale composto | playSarei andata al cinema, ma ho dovuto lavorare. | Poszłabym do kina, ale musiałam pracować. |
Nie zawsze jednak wiadomo, który czasownik właściwy wymaga czasownika posiłkowego essere, a który avere. Poznajmy zatem najważniejsze zasady.
Z avere występują:
1) wszystkie czasowniki przechodnie, czyli takie które wymagają dodatkowego, bezpośredniego określenia:
czasownik przechodni | dopełnienie bliższe | znaczenie |
playleggere | playil libro | czytać książkę |
playscrivere | playla lettera | pisać list |
playmangiare | playla mela | jeść jabłko |
playbere | playl'acqua | pić wodę |
playguardare | playil film | oglądać film |
playascoltare | playla musica | słuchać muzyki |
playcomprare | playil cibo | kupować jedzenie |
playvendere | playla merce | sprzedawać towar |
2) niektóre czasowniki nieprzechodnie (nie mają dopełnienia bliższego). Oto najważniejsze z nich:
playcredere | wierzyć | playpromettere | obiecywać |
playpensare | myśleć | playpiangere | płakać |
playtelefonare | telefonować | playridere | śmiać się |
playlavorare | pracować | playtacere | milczeć |
playdormire | spać | playparlare | rozmawiać |
playringraziare | dziękować | playgridare | krzyczeć |
playviaggiare | podróżować | playrifiutare | odmawiać |
playpranzare | jeść obiad | playrinunciare | rezygnować |
playcenare | jeść kolację | playsmettere | przestawać |
playpermettere | pozwalać | playsoffrire | cierpieć |
3) niektóre czasowniki ruchu (ważny jest sam ruch, a nie dotarcie do jakiegoś miejsca):
playcamminare | chodzić |
playpasseggiare | spacerować |
playmarciare | maszerować |
playgirare | krążyć |
playballare | tańczyć |
playdanzare | tańczyć |
playsciare | jeździć na nartach |
playatterrare | lądować |
playdecollare | startować |
Natomiast z essere występuje:
1) większość czasowników nieprzechodnich. Wśród nich:
- czasowniki statyczne:
playessere | być |
playesistere | istnieć |
playstare | przebywać, czuć się, stać |
playrimanere | zostawać |
playrestare | zostawać |
- czasowniki zmiany stanu:
playdiventare | stawać sie |
playnascere | rodzić się |
playmorire | umierać |
playcrescere | rosnąć |
playringiovanire | odmłodnieć |
playinvecchiare | zestarzeć się |
playdimagrire | schudnąć |
playingrassare | przytyć |
playesplodere | wybuchać |
playscoppiare | wybuchać |
- większość czasowników ruchu (ważne jest dotarcie do miejsca):
playandare | iść, jechać |
playvenire | przychodzić |
playuscire | wychodzić |
playentrare | wchodzić |
playpartire | wyjeżdżać |
playtornare | wracać |
playarrivare | przyjeżdżać |
playgiungere | dotrzeć |
playfuggire | uciekać |
playscappare | uciekać |
- czasowniki zwrotne, np.:
playlavarsi | myć się |
playpettinarsi | czesać się |
playvestirsi | ubierać się |
playspogliarsi | rozbierać się |
playvergognarsi | wstydzić się |
playvedersi | widzieć się |
playincontrarsi | spotykać się |
A oto przykładowe zdania w czasach złożonych z posiłkowymi avere i essere:
playOggi ho mangiato una pizza buonissima. | Dziś zjadłam przepyszną pizzę. |
playMarco non viene, avrà perso il treno. | Marek nie przychodzi, pewnie uciekł mu pociąg. |
playAvrei comprato questo vestito ma era troppo caro. | Kupiłabym tę sukienkę, ale była za droga. |
playOggi abbiamo dormito fino alle undici. | Dziś spaliśmy aż do jedenastej. |
playIeri sono tornata dopo il viaggio in Cina. | Wczoraj wróciłam z podróży do Chin. |
playOggi ci siamo svegliati molto presto. | Dziś obudziliśmy sie bardzo późno. |
playTi piace questo posto? Non c'eri stata prima? | Podoba ci się to miejsce? Nie byłaś tu wcześniej? |
playAppena ero partita per la Spagna, ho sentito la nostalgia della casa. | Jak tylko wyjechałam do Hiszpanii, zatęskniłam za domem. |